ഹാ, പുഷ്പമേ, അധികതുംഗപദത്തിലെത്ര

ശോഭിച്ചിരുന്നിതൊരു രാജ്ഞി കണക്കയേ നീ

ശ്രീ ഭൂവിലസ്ഥിര-അസംശയ-മിന്നു നിന്റെ-

യാഭൂതിയെങ്ങു പുനരെങ്ങു കിടപ്പിതോർത്താൽ?

ലാളിച്ചു പെറ്റ ലതയൻപൊടു ശൈശവത്തിൽ,

പാലിച്ചു പല്ലവപുടങ്ങളിൽ വെച്ചു നിന്നെ;

ആ ലോലവായു ചെറുതൊട്ടിലുമാട്ടി, താരാ-

ട്ടാലാപമാർന്നു മലരേ, ദളമർമ്മരങ്ങൾ

പാലൊത്തെഴും പുതുനിലാവിലലം കുളിച്ചും

ബാലാതപത്തിൽ വിളയാടിയുമാടലെന്യേ

നീ ലീലപൂണ്ടിളയ മൊട്ടുകളോടു ചേർന്നു

ബാലത്വമങ്ങനെ കഴിച്ചിതു നാളിൽ നാളിൽ

ശീലിച്ചു ഗാനമിടചേർന്നു ശിരസ്സുമാട്ടി-

ക്കാലത്തെഴും കിളികളോടഥ മൗനമായ് നീ

ഈ ലോകതത്വവുമയേ, തെളിവാർന്ന താരാ-

ജാലത്തൊടുന്മുഖതയാർന്നു പഠിച്ചു രാവിൽ

ഈവണ്ണമൻപൊടു വളർന്നഥ നിന്റെയംഗ-

മാവിഷ്ക്കരിച്ചു ചില ഭംഗികൾ മോഹനങ്ങൾ

ഭാവം പകർന്നു വദനം, കവിൾ കാന്തിയാർന്നു

പൂവേ! അതിൽ പുതിയ പുഞ്ചിരി സഞ്ചരിച്ചു.

ആരോമലാമഴക്, ശുദ്ധി, മൃദുത്വ,മാഭ

സാരള്യമെന്ന, സുകുമാര ഗുണത്തിനെല്ലാം

പാരിങ്കലേതുപമ, ആ മൃദുമെയ്യിൽ നവ്യ-

താരുണ്യമേന്തിയൊരു നിൻ നില കാണണം താൻ

വൈരാഗ്യമേറിയൊരു വൈദികനാട്ടെ, യേറ്റ-

വൈരിയ്ക്കു മുൻപുഴറിയോടിയ ഭീരുവാട്ടെ

നേരേ വിടർന്നു വിലസീടിന നിന്ന നോക്കി-

യാരാകിലെന്തു, മിഴിയുള്ളവർ നിന്നിരിക്കാം

മെല്ലെന്നു സൗരഭവുമൊട്ടു പരന്നു ലോക-

മെല്ലാം മയക്കി മരുവുന്നളവന്നു നിന്നെ

തെല്ലോ കൊതിച്ചനുഭവാർത്ഥികൾ ചിത്രമല്ല-

തില്ലാർക്കുമീഗുണവു, മേവമകത്തു തേനും

ചേതോഹരങ്ങൾ സമജാതികളാം സുമങ്ങ-

ളേതും സമാനമഴകുള്ളവയെങ്കിലും നീ

ജാതാനുരാഗമൊരുവന്നു മിഴിക്കുവേദ്യ-

മേതോ വിശേഷസുഭഗത്വവുമാർന്നിരിക്കാം

“കാലം കുറഞ്ഞ ദിനമെങ്കിലുമർത്ഥദീർഘം,

മാലേറെയെങ്കിലുമതീവ മനോഭിരാമം

ചാലേ കഴിഞ്ഞരിയ യൗവന”മെന്നു നിന്റെ-

യീ ലോലമേനി പറയുന്നനുകമ്പനീയം.

അന്നൊപ്പമാണഴകു കണ്ടു വരിച്ചിടും നീ-

യെന്നോർത്തു ചിത്രശലഭങ്ങളണഞ്ഞിരിക്കാം

എന്നല്ല ദൂരമതിൽനിന്നനുരാഗമോതി

വന്നെന്നുമാം വിരുതനങ്ങൊരു ഭൃംഗരാജൻ

കില്ലില്ലയേ ഭ്രമരവര്യനെ നീ വരിച്ചു

തെല്ലെങ്കിലും ശലഭമേനിയെ മാനിയാതെ

അല്ലെങ്കിൽ നിന്നരികിൽ വന്നിഹ വട്ടമിട്ടു

വല്ലാതിവൻ നിലവിളിക്കുകയില്ലിദാനീം

എന്നംഗമേകനിഹ തീറുകൊടുത്തുപോയ് ഞാൻ

എന്നന്യകാമുകരെയൊക്കെ മടക്കിയില്ലേ?

ഇന്നോമലേ വിരവിലെന്നെ വെടിഞ്ഞിടല്ലേ

എന്നൊക്കെയല്ലി ബത വണ്ടു പുലമ്പിടുന്നു?

ഹാ! കഷ്ട, മാ വിബുധകാമിതമാം ഗുണത്താ-

ലാകൃഷ്ടനായ്, അനുഭവിച്ചൊരു ധന്യനീയാൾ

പോകട്ടെ നിന്നൊടൊരുമിച്ചു മരിച്ചു; നിത്യ-

ശോകാർത്തനായിനിയിരിപ്പതു നിഷ്ഫലംതാൻ!

ചത്തീടുമിപ്പോഴിവനല്പവികല്പമില്ല

തത്താദൃശം വ്യസനകുണ്ഠിതമുണ്ടു കണ്ടാൽ

അത്യുഗ്രമാം തരുവിൽ ബത കല്ലിലും പോയ്

പ്രത്യക്ഷമാഞ്ഞു തല തല്ലുകയല്ലി ഖിന്നൻ?

ഒന്നോർക്കിലിങ്ങിവ വളർന്നു ദൃഢാനുരാഗ-

മന്യോന്യമാർന്നുപയമത്തിനു കാത്തിരുന്നൂ

വന്നീയപായമഥ കണ്ടളി ഭാഗ്യഹീനൻ

ക്രന്ദിയ്ക്കയാം; കഠിന താൻ ഭവിതവ്യതേ നീ.

ഇന്നല്ലയെങ്കിലയി നീ ഹൃദയം തുറന്നു

നന്ദിച്ച വണ്ടു കുസുമാന്തരലോലനായി

എന്നെച്ചതിച്ചു ശഠൻ, എന്നതു കണ്ടു നീണ്ടു

വന്നുള്ളൊരാധിയഥ നിന്നെ ഹനിച്ചു പൂവേ

ഹാ! പാർക്കിലീ നിഗമനം പരമാർത്ഥമെങ്കിൽ

പാപം നിനക്കു ഫലമായഴൽ പൂണ്ട വണ്ടേ!

ആപത്തെഴും തൊഴിലിലോർക്കുക മുമ്പു; പശ്ചാ-

ത്താപങ്ങൾ സാഹസികനിങ്ങനെയെങ്ങുമുണ്ടാം.

പോകട്ടതൊക്കെയഥവാ യുവലോകമേലു-

മേകാന്തമാം ചരിതമാരറിയുന്നു പാരിൽ

ഏകുന്നു വാക്പടുവിനാർത്തി വൃഥാപവാദം

മൂകങ്ങൾ പിന്നിവ പഴിക്കുകിൽ ദോഷമല്ലേ?

പോകുന്നിതാ വിരവിൽ വണ്ടിവിടം വെടിഞ്ഞു

സാകൂതമാം പടി പറന്നു നഭസ്ഥലത്തിൽ

ശോകാന്ധനായ് കുസുമചേതന പോയമാർഗ്ഗ-

മേകാന്തഗന്ധമിതു പിൻതുടരുന്നതല്ലീ?

ഹാ! പാപമോമൽമലരേ ബത നിന്റെ മേലും

ക്ഷേപിച്ചിതോ കരുണയറ്റ കരം കൃതാന്തൻ

വ്യാപാരമേ ഹനനമാം വനവേടനുണ്ടോ

വ്യാപന്നമായ് കഴുകനെന്നു കപോതമെന്നും?

തെറ്റെന്നു ദേഹസുഷമാപ്രസരം മറഞ്ഞു

ചെറ്റല്ലിരുണ്ടു മുഖകാന്തിയതും കുറഞ്ഞു

മറ്റെന്തുരപ്പു? ജവമീ നവദീപമെണ്ണ

വറ്റിപ്പുകഞ്ഞഹഹ! വാടിയണഞ്ഞുപോയി

ഞെട്ടറ്റു നീ മുകളിൽനിന്നു നിശാന്തവായു

തട്ടിപ്പതിപ്പളവുണർന്നവർ താരമെന്നോ

തിട്ടം നിനച്ചു മലരേ ബത! ദിവ്യഭോഗം

വിട്ടാശു ഭുവിലടിയുന്നൊരു ജീവനെന്നോ

അത്യന്തകോമളതയാർന്നൊരു നിന്റെ മേനി-

യെത്തുന്ന കണ്ടവനിതന്നെയധീരയായി

സദ്യദ്സ്ഫുടം പുളകിതാംഗമിയന്നു പൂണ്ടോ-

രുദ്വേഗമോതുമുപകണ്ഠതൃണാങ്കുരങ്ങൾ

അന്യൂനമാം മഹിമ തിങ്ങിയൊരാത്മതത്വ-

മെന്യേ ഗതമൗക്തികശുക്തിപോൽ നീ

സന്നാഭമിങ്ങനെ കിടക്കുകിലും ചുഴന്നു

മിന്നുന്നു നിൻ പരിധിയെന്നു തോന്നും

ആഹാ, രചിച്ചു ചെറു ലൂതകളാശു നിന്റെ

ദേഹത്തിനേകി ചരമാവരണം ദുകൂലം

സ്നേഹാർദ്രയായുടനുഷസ്സുമണിഞ്ഞൂ നിന്മേൽ

നീഹാരശീകരമനോഹരമന്ത്യഹാരം

താരങ്ങൾ നിൻ പതനമോർത്തു തപിച്ചഹോ ക-

ണ്ണീരായിതാ ഹിമകണങ്ങൾ പൊഴിഞ്ഞിടുന്നു;

നേരായി നീഡതരുവിട്ടു നിലത്തു നിന്റെ

ചാരത്തു വീണു ചടകങ്ങൾ പുലമ്പിടുന്നു

ആരോമലമാം ഗുണഗണങ്ങളിണങ്ങി ദോഷ-

മോരാതുപദ്രവമൊന്നിനു ചെയ്തിടാതെ,

പാരം പരാർത്ഥമിഹ വാണൊരു നിൻ ചരിത്ര-

മാരോർത്തു ഹൃത്തടമഴിഞ്ഞു കരഞ്ഞുപോകാ?

കണ്ടീ വിപത്തഹഹ! കല്ലലിയുന്നിതാടൽ-

കൊണ്ടാശു ദിങ്‌മുഖവുമിങ്ങനെ മങ്ങിടുന്നു

തണ്ടാർസഖൻ ഗിരിതടത്തിൽ വിവർണ്ണനായ്‌ നി-

ന്നിണ്ടല്പ്പെടുന്നു, പവനൻ നെടുവീർപ്പിടുന്നു.

എന്തിന്നലിഞ്ഞു ഗുണധോരണി വെച്ചു നിന്മേൽ?

എന്തിന്നതാശു വിധിയേവമപാകരിച്ചു?

ചിന്തിപ്പതാരരിയ സൃഷ്ടിരഹസ്യ, മാവ-

തെന്തുള്ളു ഹാ, ഗുണികളൂഴിയിൽ നീണ്ടു വാഴാ.

സാധിച്ചു വേഗമഥവാ നിജ ജന്മകൃത്യം

സാധിഷ്ഠർ പോട്ടിഹ സദാ നിശി പാന്ഥപാദം

ബാധിച്ചു രൂക്ഷശില വാഴ്വതിൽനിന്നുമേഘ-

ജ്യോതിസ്സുതൻ ക്ഷണികജീവിതമല്ലി കാമ്യം?

എന്നാലുമുണ്ടഴലെനിക്കു വിയോഗമോർത്തും

ഇന്നത്ര നിൻ കരുണമായ കിടപ്പു കണ്ടും

ഒന്നല്ലി നാ,മയി സഹോദരരല്ലി, പൂവേ,

ഒന്നല്ലി കയ്യിഹ രചിച്ചതു നമ്മെയെല്ലാം

ഇന്നീവിധം ഗതി നിനക്കയി പോക! പിന്നൊ-

ന്നൊന്നായ്ത്തുടർന്നു വരുമാ വഴി ഞങ്ങളെല്ലാം

ഒന്നിനുമില്ല നില-ഉന്നതമായ കുന്നു-

മെന്നല്ലയാഴിയുമൊരിക്കൽ നശിക്കുമോർത്താൽ.

അംഭോജബന്ധുവിത നിന്നവശിഷ്ടകാന്തി

സമ്പത്തെടുപ്പതിനണഞ്ഞു കരങ്ങൾ നീട്ടി

ജൃംഭിച്ച സൗരഭമിതാ കവരുന്നു വായു

സമ്പൂർണ്ണമാ,യഹഹ! നിന്നുടെ ദായഭാഗം.

ഉത്പന്നമായതു നശിക്കു,മണുക്കൾ നിൽക്കും

ഉത്പന്നനാമുടൽ വെടിഞ്ഞൊരു ദേഹി വീണ്ടും

ഉത്പത്തി കർമ്മഗതി പോലെ വരും ജഗത്തിൽ

കല്പിച്ചിടുന്നിവിടെയിങ്ങനെ ആഗമങ്ങൾ

ഖേദിക്കകൊണ്ടു ഫലമില്ല, നമുക്കതല്ല

മോദത്തിനും ഭുവി വിപത്തു വരാം ചിലപ്പോൾ

ചൈതന്യവും ജഡവുമായ് കലരാം ജഗത്തി-

ലേതെങ്കിലും വടിവിലീശ്വര വൈഭവത്താൽ

ഇപ്പശ്ചിമാബ്ധിയിലണഞ്ഞൊരു താരമാരാ-

ലുത്പന്നശോഭമുദയാദ്രിയിലെത്തിടും പോൽ

സത്പുഷ്പമേ! യിവിടെ മാഞ്ഞു സുമേരുവിൻ മേൽ

കല്പദ്രുമത്തിനുടെ കൊമ്പിൽ വിടർന്നിടാം നീ.

സംഫുല്ലശോഭമതു കണ്ടു കുതൂഹലം പൂ-

ണമ്പോടടുക്കുമളിവേണികൾ ഭൂഷയായ് നീ

ഇമ്പത്തെയും സുരയുവാക്കളിലേകി രാഗ-

സമ്പത്തെയും തമധികം സുകൃതം ലഭിക്കാം

അല്ലെങ്കിലാ ദ്യുതിയെഴുന്നമരർഷിമാർക്കു

ഫുല്ലപ്രകാശമിയലും ബലിപുഷ്പമായ് നീ

സ്വർല്ലോകവും സകലസംഗമവും കടന്നു

ചെല്ലാം നിനക്കു തമസഃ പരമാം പദത്തിൽ

ഹാ! ശാന്തിയൗപനിഷദോക്തികൾ തന്നെ നൽകും

ക്ലേശിപ്പതാത്മപരിപീഡനമജ്ഞയോഗ്യം

ആശാഭരം ശ്രുതിയിൽ വയ്ക്കുക നമ്മൾ, പിന്നെ-

യീശാജ്ഞ പോലെ വരുമൊക്കെയുമോർക്ക പൂവേ!

കണ്ണേ, മടങ്ങുക കരിഞ്ഞുമലിഞ്ഞുമാശു

മണ്ണാകുമീ മലരു വിസ്മൃതമാകുമിപ്പോൾ

എണ്ണീടുകാർക്കുമിതുതാൻ ഗതി! സാദ്ധ്യമെന്തു

കണ്ണീരിനാൽ? അവനി വാഴ്വു കിനാവു കഷ്ടം!

Ah, lovely bloom! once thou didst shine

High like a Queen!

How sad thou liest now in dust

Shorn of thy sheen!

Inconstant is Fortune on earth,

Impermanent is Loveliness.

Dearly the creeper gave thee birth

And tended thee

Within its leafy bosom soft

So lovingly,

An’ stirred by the gentle gale the leaves

Lisp’d low and long thy lullaby.

Bathing in the milky moon-light

Full heartily,

And sporting in the morning sun

Serene, care-free,

Daily thy childhood thou didst spend

Amid the blithesome buds and bright.

Thou learnt’st the songs of birds of morn

With deep delight,

Thou learnt’st Life’s secret upon earth,

During the night

Lifting thy eager little head

Toward the twinkling crowd of stars.

And growing thus thy features showed

Charms exquisite;

Thy countenance did slowly change,

Thy cheeks were lit

O Flower! with a new-born light,

A new-born smile through them did flit.

Lovesome loveliness, purity,

Meekness and sheen,–

Such fleckless attributes of Youth

To things terrene

Do they compare? ’twas a sight to see

Thy glorious state of golden prime.

Alas! alas! my darling bloom,

Upon thee Death

He placed His pitiless hands and froze

Thy perfumed breath;

Doth a hunter i’ the wood-land reck

A vulture or a dove he kills?

The lustre of thy lovely limbs

Grew faint and fled,

And o’er thy shining visage sweet

A pallor spread;

Life’s oil dried, fast wither’d thou

Life’s flame in thee fticker’d and died.

Blown by the morning breeze adown

The spiry stem

O Flower, thou fell! O couldst thou be

A bright star-gem?

Or a Being come upon earth.

Content with drinking bliss divine?

Thy soul that boundless greatness holds

Though it lay low

Upon the dust like to a pearl

Void of its glow,

Thy beauty’s glorious gloriole

Unshorn did seem to shine alway.

And soon small spiders wove thy white

Soft silken shroud,

And Dawn with tender hands did deck

(In death yet proud),–

Thee with a chaplet gaily strung

With dew-drops like to peerless pearls.

And grief-struck at thy fall the stars

I’ dewy tears rain,

Whilst from the densely-leafed trees

Sparrows in pain

Do drop on earth and clust’ring thee

They chirp a shrill continual wail.

Behold! what dread disaster dire

Has come apace;

And dolour that would melt a stone

Bedims Day’s face;

The Sun slides down the mountain slope

Pale sorrowing; the Wind sighs deep.

O why wert thou so rich-bestowed

With virtues great?

O why shouldst thou be smitten thus

By baleful Fate?

Who could fathom the mystery

Of Creation? the good die soon.

To grieve is vain: upon the earth

Misfortune kills

All joy sometimes; and deathless Soul

The Body fills

And whatsoe’er a Shape assumes

Through the Infinite Power of God.

Like as a star that slowly sets

In th’ Western Sea

And rises o’er the Eastern Mount

I’ white jubilee,

O Flower! thou may’st on Meru great

Bloom on the Kalpak branch again.

The Vedic utterances wise

To us give peace;

Only to people ignorant

Self-torture is

Solace in sooth. Keep faith in such;

The rest as God ordains will be.

O Eye-lids! fold on humid eyes

For soon this bloom

Will shrivel, rot and turn to dust;

This is the doom

For all; and what can tears avail?

Alas! our life is but a dream.